SPRAWA STAREGO

Wnikliwe, a nie stereotypowe, przyjrzenie się wypadkom wokół Narodowego Starego Teatru w Krakowie tylko w ciągu ostatniego roku (ministerialny konkurs na dyrektora odbył się tam 9 maja 2017) odsłania prawidłowość rządzącą naszym środowiskiem jeśli nie od zawsze, to od czasu, który skłonni jesteśmy raczej wypierać ze świadomości. Nazwę tę dolegliwość konformizmem w przystosowywaniu się do nieakceptowanych okoliczności i tylko pozorami „buntu” i sprzeciwu, zresztą motywowanego politycznie, choć artykułowanego  zamiast źle skrywanej chęci obalenia rządu, na co środowisko - w większości zdecydowanie antypisowskie - nie ma ani odwagi, ani armat.

Wziąwszy pod uwagę pozostawanie na garnuszku nielubianej władzy stan taki bliski jest psychicznemu rozszczepieniu jaźni i potocznie należałoby go zwać podwójną moralnością.

Oczywiście, robię intelektualne założenie, że organizator teatru według konstytucyjnych wymogów nie jest właścicielem narodowego majątku, tylko jego dysponentem predysponowanym w wyniku demokratycznych wyborów. To samo dotyczy „robotników teatru” czyli aktorów, tyle, że ich legitymizacja pochodzi od publiczności - widzów „głosujących nogami” i kupujących bilety na tych a nie innych - choć, że akurat na tych nie da się dokładnie policzyć.

Uważam, że fałszywa świadomość towarzysząca tej sytuacji nie tylko wpływa decydująco źle na kondycję osób, ale paraliżuje sprawne działanie instytucji.

Wiemy już, że solidarności między nami nie będzie, bo teatr jest miejscem realizowania różnych interesów politycznych, finansowych i estetycznych.

Zespół wcale nie musi chodzić „w nogę” - pluralizm poglądów może ubogacać a nie paraliżować - ale minimum „kochania teatru w sobie, a nie tylko siebie w teatrze” („Etyka” Konstantego Stanisławskiego) raczej nie przeszkadza, tylko pomaga w zasypywaniu przepaści. Od siebie dodam, że użyteczna jest tu także praca - etos pracy podporządkowany prakseologii i wymogom warsztatowym a nie założeniom ideologicznym. Przykładowemu wykonaniu salta do tyłu nie pomoże przynależność partyjna czy niechęć do tego lub owego przywódcy - to się ćwiczy…

Pracujemy na wolnym rynku, co niestety często oznacza brak kryteriów zawodowości. To znaczy brak kryteriów oceniania zawodowości, bo jednak większość z nas posiada tytuły co najmniej magistra sztuki, a to jest poddaniem się weryfikacji kryteriów jak najbardziej profesjonalnych. „Wszystko dozwolone” wcale nie oznacza jakiejś wyimaginowanej wolności w sztuce, lecz raczej pogardę dla umiejętności i jakości (wiedzy o teatrze) - na przykład w medycynie wykluczone i niedozwolone. Chcemy być gorsi od zawodowców? Mamy nie umieć tyle co fachowcy?

Dlatego kryterium zawodowości nie może być tak ostentacyjnie rugowane z robienia teatru (bo, kto co sobie o tym pomyśli, dla tego wywodu jest mniej ważne), a gust nie powinien zastępować wiedzy i doświadczenia.

W tym sensie teatr „nie jest dla wszystkich”, tylko - za Hermanem Hesse - „dla obłąkanych”, czyli wznoszących się ponad codzienność życiowych uwarunkowań - jeśli nie po dwóch, to na pewno po naszej stronie rampy.

„Obowiązkiem linoskoczka fikać kozły, gdy ludzie przyszli” - tak uczył nas Zbigniew Zapasiewicz w PWST i był to postulat warsztatowej gotowości czyli przygotowania, a nie błaznowania pod publiczkę.

Zespół Starego Teatru jest świetny - to cytat z szeroko rozpowszechnionej opinii. Potwierdzam, że bardzo wiele potrafi. Pozostawiam do sprawdzenia, czy to wiele jest wykorzystywane z naddatkiem dla rozwoju, czy tylko dla utwierdzania w podobaniu. Uprzedzam, że odróżniam jakość od popularności.

Brak rozwoju i ciekawości to dla aktora starość i warsztatowe obumieranie (tak, jak nie granie w nowych sztukach); zastępowanie tego ideologizowaniem to podważanie swego wizerunku i wiarygodności… 

Od roku ten Zespół jest poddawany swoistemu praniu zbiorowego mózgu. Najpierw, wcale tak gremialnie nie akceptowany ze względu na metody i sposób traktowania ludzi Jan Klata został wykreowany przez ministerstwo kultury na bohatera i autentycznego przodownika, a potem nieprzygotowany (bo przygotowanego profesjonalnego artystę wyrzucił) „cywil” Marek Mikos, z wątpliwego pod względem prawnym i niewątpliwie niemoralnego nadania, zdestruował wszystko, co było do zepsucia w tej drużynie. Nie dał jej - im szans na role, na ciekawy repertuar i na spotkanie z osobowościami.

Wszystko zaczęło się robić małe, złe, niezrobione i coraz mniej oglądane. I było tak, że tylko wstyd miał ich przeżyć…

Statut Teatru nakazuje powoływać Radę Artystyczną jako organ doradzający dyrektorowi. Po wieloletnim jednowładztwie Klaty Mikos zdecydował zwołać reprezentację aktorów w sytuacji, gdy co i rusz nadziewał się na odmowy reżyserów i kompromitujące go dementi tych, których zapowiadał w publicznych wystąpieniach. Ze zwycięskiej aplikacji konkursowej nic mu nie zostało ani w sensie personalnym, ani merytorycznym. Ktoś czymś „wygrał”, ale nie oglądamy tego, tylko kogo-co innego… Mikosa zbłaźnionego.

A „młot” ustawy o „odstępstwie” od programu wisi nas głową odstępującego… 

Wtedy Rada uradziła, że podyktuje („weźmie odpowiedzialność”) dyrektorowi repertuar i wykonawców na kolejny, po już straconym, sezon w Krakowie.

On zostanie na posadzie a oni będą „programować”, czyli faktycznie decydować. Precedens w historii światowego teatru, bo takie artystyczne kolektywy nie sprawdzały się nawet w Związku Radzieckim. O indywidualnej odpowiedzialności - w końcu za pieniądze, bo obsady - ani słowa. O tym, kto kogo tam lubi a kogo mniej, więc z grania nici - ani słowa. Ale w wywiadach o „integralności” i „dobru” zespołu pełno skarg Kalego…

Wreszcie, na samą wieść o zawłaszczeniu Rady, niejaka Gildia pań reżyserek i panów reżyserów, niewątpliwie polskich, powstała po nominacji Mikosa z Gieletą, by wyrazić swe zaniepokojenie i bez owijania w bawełnę wezwać do odmowy współpracy z ministerialnymi nominatami zmieniła zdanie i zaczęła głosić, że żadnego bojkotu nie proklamowała, a że z wymienionymi aktorami się znała to - i hipokryzja kwitnie…

A ja twierdzę, że tylko od nas samych zależy nasz los. Niedawna historia aktorów łamiących przymierze z publicznością zna skutki postępowań takich jak bojkot versus kolaboracja…

Widz pamięta. Wybór należy do nich!

I nie jest tak, że aktorzy są bezsilni w tej sytuacji. Zawsze stoi za nimi ich dorobek i zaufanie widowni. Triumf woli, a nie komedia na pokaz.

                                       a u mnie nawet te Panie były razem