22 października 2017
Dwudniowe posiady wokół Axera, najciekawsze gdy na końcu pojawił się jego syn, także mój akademicki nauczyciel historii i literatury antycznej, Jerzy Axer, rozwiązujący teoretyczne problemy świadectwem (czego „nowoczesna” teatrologia nie ceni) po prostu jak było, skłaniają mnie do policzenia się z biblioteką. Przez porównanie, bo już straciłem nadzieję na uporządkowanie…
Jest tych książek w małym mieszkaniu około dwóch i pół, może trzech tysięcy egzemplarzy (nie licząc odsprzedanych za bezcen i ze stratą w antykwariatach) plus pisma takie jak Kultura (paryska), Teatr, Dialog, Twórczość, Notatnik Teatralny, Didaskalia, Fronda, Karta, Odra, Czas Kultury, Krytyka Polityczna, podziemny Zapis, Wezwanie, Krytyka, Na Głos, Kultura Niezależna, Puls, Arka, brulion, Res Publica, Więź, Znak, W Drodze, Pismo, Literatura na Świecie, Opcje, Fluid, Foyer, W Sieci, Do Rzeczy, w sumie z pół tony, czasami od lat sześćdziesiątych.
Cięższy kaliber piętrzy się pod sufit poczynając od Shakespeare’a w tłumaczeniach Paszkowskiego, Ulricha, Koźmiana, Słomczyńskiego, Sawickiej, Berwińskiej, Drozdowskiego, Barańczaka, Kydryńskiego, Limona, Kamińskiego – w całości (!), także częściowo po angielsku, podobnie mam z Dostojewskim i Gombrowiczem: kompletna twórczość i kopa komentarzy.
Skoro mam Wydanie Narodowe Adama Mickiewicza to dotyczy także jego, bo już Słowackiego niekoniecznie, no i Wybór Pism Sienkiewicza; Houellebecq aspirował do wszystkości ale widzę, że mi go rozwleczono…
W dziale tematycznym najwięcej waży poezja: Achmatowa, Mandelsztam, Brodski, Błok, Jesienin,
Puszkin, Okudżawa, Krasiński, Miciński, Herbert, Miłosz, Baczyński, Lechoń, Leśmian, Gałczyński, Tuwim, Miciński, Baliński, Wierzyński, Wittlin, Eliot, Poe, Cummings, Latreaumont, Mallarme, Baudelaire, Graves, Yeats, Rilke, Owidiusz, Homer, Kawafis, Hölderlin, Dickinson, Barańczak, Świetlicki, Stachura, Szymborska, Karasek, Podsiadło, Donne, Milton, Keats, Dylan, Chesterton, Vaughan, Rymkiewicz i filozofia z Arystotelesem, Platonem, Sokratesem / Legutko, Diogenesem, Flawiuszem, Descartesem, Rousseau, Kierkegaardem, Nietzschem, Hercenem, Sołowiowem, Arendt, Weil, Tischnerem, Kołakowskim, Ricoeurem, Girardem, Agambenem, Adorno, Cioranem, Levym, Bricmontem, Sloterdijkiem, Barthesem, Kaplanem, Baumanem, Bielik-Robson, Baudrillardem, Deridą, Deleuzem, Debordem, Finkelkrautem, Ecco, Glucksmanem, Kotarbińskim, Benjaminem, Eliade, Sartrem, Buberem, Foucoltem, Besanconem, Wilsonem, Freudem, Kępińskim, Dąbrowskim, Frommem, Blooomem, Cambellem, Scrutonem, Kołakowską, Latourem, Levy, McLuchanem, Blanchotem, Schmittem, Jungerem, Żiżkiem, Wodzińskim etc.
Szeroko pojmowany teatr i krytyka to przede wszystkim Grotowski (w całości), Barba, Brook, Strehler, Brecht, Stanisławski, Meyerhold, Artaud, Barrault, Osterwa, Kantor, Wirth, Boy, Kinski, Raczak, Strzelecki, Fik, Flaszen, Raszewski, Szczublewski, Axer, Wolicki, Terlecki, Braun, Puzyna, Lehmann, Błoński, Huebner, Łomnicki, Rudnicki, Słonimski, Błoński, Kelera, Kott, Hausbrandt, Mościcki, Nyczek, Falkiewicz, Janion, Baltyn, Morawiec, Horubała i dramaty Sofoklesa, Eurypidesa, Ajschylosa, Marlowe’a, Moliera, Calderona, Krasińskiego, Wyspiańskiego, Fredry, Norwida, Czechowa, Goethego, Racine’a, Kleista, Claudela, Walsera, Gogola, Puszkina, Błoka, Majakowskiego, Pirandella, Ibsena, Strindberga, Fosse, Becketta, Geneta, Gombrowicza, Ghelderode, Turriniego, Gavrana, Felliniego, Różewicza, Ionesco, Allena, Witkacego, Camusa, Oats, Kajzara, Dorsta, Havla, Williamsa, Mullera, Millera, Albee’go, Atwood, Mrożka, Słobodzianka, Łukosza itp.
Nieprzeliczone ilości beletrystyki, m.in. Joyce, Canetti, Hesse, Żeromski, Prus, Pasternak, Hugo, Grass, Sołżenicyn, Bułhakow, Lowry, Barth, Capote, Schulz, Bernhard, Jelinek, Fitzgerald, Handtke, Krleza, Kundera, Cortazar, Sabato, Marquez, Melville, Kafka, Swift, Hrabal, Durrell, Mann, Tołstoj, Golding, Cervantes, Hasek, Flaubert, Gide, Sade, Heller, Conrad, Turgieniew, Boll, Duras, Borges, Bunin, Konwicki, Andrzejewski, Brandys, Herling-Grudziński, Kucharzewski, Bobkowski, Głowacki, Szałamow, Nabokow, Jerofiejew, Sorokin, Pielewin, Pilniak, Babel, Szukszyn, Zabużko, Rylski, Myśliwski, Mackiewicz, Tyrmand, Hłasko, Bobkowski, Vian, Pamuk, Miller, Koestler, Huxley, Cendras, Burgess, Libera, Boll, Fallaci, Austein, Salinger, Ginsberg, Bukowski, Kerouac, Bereza, Musil, Celin, Jeleński, Brzozowski, Murakami, Diderot, Michelet, Chateaubriand, Brandys, Nowak, Ugresic, Sontag, Jong, Kwaśnicka, Majewski, Woolf, Littell…
Poza tym na metry historii sztuki, szczególnie malarstwa, muzyki (płyt).
Ręce opadają, głowa mała (?)
https://youtu.be/PoTdZYX0ojw
Jest tych książek w małym mieszkaniu około dwóch i pół, może trzech tysięcy egzemplarzy (nie licząc odsprzedanych za bezcen i ze stratą w antykwariatach) plus pisma takie jak Kultura (paryska), Teatr, Dialog, Twórczość, Notatnik Teatralny, Didaskalia, Fronda, Karta, Odra, Czas Kultury, Krytyka Polityczna, podziemny Zapis, Wezwanie, Krytyka, Na Głos, Kultura Niezależna, Puls, Arka, brulion, Res Publica, Więź, Znak, W Drodze, Pismo, Literatura na Świecie, Opcje, Fluid, Foyer, W Sieci, Do Rzeczy, w sumie z pół tony, czasami od lat sześćdziesiątych.
Skoro mam Wydanie Narodowe Adama Mickiewicza to dotyczy także jego, bo już Słowackiego niekoniecznie, no i Wybór Pism Sienkiewicza; Houellebecq aspirował do wszystkości ale widzę, że mi go rozwleczono…
W dziale tematycznym najwięcej waży poezja: Achmatowa, Mandelsztam, Brodski, Błok, Jesienin,
Nieprzeliczone ilości beletrystyki, m.in. Joyce, Canetti, Hesse, Żeromski, Prus, Pasternak, Hugo, Grass, Sołżenicyn, Bułhakow, Lowry, Barth, Capote, Schulz, Bernhard, Jelinek, Fitzgerald, Handtke, Krleza, Kundera, Cortazar, Sabato, Marquez, Melville, Kafka, Swift, Hrabal, Durrell, Mann, Tołstoj, Golding, Cervantes, Hasek, Flaubert, Gide, Sade, Heller, Conrad, Turgieniew, Boll, Duras, Borges, Bunin, Konwicki, Andrzejewski, Brandys, Herling-Grudziński, Kucharzewski, Bobkowski, Głowacki, Szałamow, Nabokow, Jerofiejew, Sorokin, Pielewin, Pilniak, Babel, Szukszyn, Zabużko, Rylski, Myśliwski, Mackiewicz, Tyrmand, Hłasko, Bobkowski, Vian, Pamuk, Miller, Koestler, Huxley, Cendras, Burgess, Libera, Boll, Fallaci, Austein, Salinger, Ginsberg, Bukowski, Kerouac, Bereza, Musil, Celin, Jeleński, Brzozowski, Murakami, Diderot, Michelet, Chateaubriand, Brandys, Nowak, Ugresic, Sontag, Jong, Kwaśnicka, Majewski, Woolf, Littell…
Poza tym na metry historii sztuki, szczególnie malarstwa, muzyki (płyt).
Ręce opadają, głowa mała (?)
https://youtu.be/PoTdZYX0ojw
Dziś Biesy... „Biesy” Dostojewskiego trzeba zrobić (!) i trzeba je zrobić inaczej niż u Wajdy.
OdpowiedzUsuńTrzeba je „krzyknąć” – nie jako środek ekspresji, ale jako sposób komunikacji z widownią: trzeba je zaadresować do ludzi jako ostrzeżenie.
Tę realistyczną w warstwie psychologicznych relacji powieść należy moim zdaniem inscenizować nierealistycznie w sposobie przedstawiania akcji i budzić najsilniejsze emocje. Dlatego trzeba ją zagrać „do przodu”, rezygnując z obyczajowości na rzecz bezpośredniego kontaktu i oddziaływania.
Biesy są wśród nas, dlatego w teatrze warto ostrzec, co znaczy ich oddziaływanie. Jak w bajce: im bardziej o zwierzętach – tym bardziej o nas, im dalej – tym bliżej… Owszem, aluzyjnie.
Dostojewski sportretował mechanizm szigalewszczyzny, który w „obronie demokracji” wiedzie do totalitaryzmu i to jest temat na dziś.
Podważanie autorytetów, nauki i sztuki ma wywołać „pożar” i wyłonić „nowego człowieka” – cynicznego i bez skrupułów. Obalenie porządku zbudować nowy nieporządek oparty o przemoc i ślepe posłuszeństwo („czterech zabija piątego i w ten sposób tworzy organizację”).
Te mechanizmy stworzyły Lenina, a on zakodował mentalność nie tylko władcom Kremla, ale i nad Wisłą.
Grając dziś „Biesy” opowiada się przenikliwie o Polsce…
O kim to jest u hrabiego Krasińskiego?
OdpowiedzUsuńObawiam się, że o klasie własnej, bo dobry poeta nie pisze do jednej bramki tylko stara się rozdzielać racje.
Dlatego w obozie arystokratów krzewi się lęk nie tyle przed Przechrztami / Żydami co nadciągającą rewolucją społeczną zapracowaną / zawinioną przez pokolenia „klasy próżniaczej” wobec ludu – reszty społeczeństwa. Do takiego zmieniania porządku „ostrzą noże” Przechrzty, ale nie to jest istotą konfliktu (co najwyżej profetycznym przewidzeniem Trockiego z bolszewickim rodowodem), tylko strach – wpojony przez tatusia – przed krwawą zagładą systemu; ten fakt decyduje o aktualności dramatu.
„Nie -Boska komedia” a la chorwacki lewacki propagandysta F. o „polskim antysemityzmie” tyle ma wspólnego z Krasińskim, co obozy koncentracyjne nie z Niemcami i nie z Hitlerem… Już Swinarski charakteryzował Pankracego na Lenina, nie odbierając mu argumentów i dopiero współcześni bolszewicy z młodego teatru chcieliby rewizji historii i samooskarżenia w imię jakiegoś nowego kominternu spod niebieskiej gwiazdy dla czyichś interesów. Rozumny teatr ma obowiązek czytać, co jest napisane…
Udana inscenizacja utworu klasycznego musi zawierać racje obu stron historycznego sporu, dlatego najważniejszą sceną dramatu jest dialog Henryka z Pankracym: musi być wyważona aktorsko i inscenizacyjne.
KRASIŃSKI: Nie-Boska komedia
Doroty Latour / Doroty Kołodyńskiej (?)
Henryk – Krzysztof Zawadzki
Pankracy – Jerzy Radziwiłowicz (?) / Radosław Krzyżowski
Żona – Anna Radwan
Dziewica – Muza – Lidia Duda / Danuta Kisiel
Anioł Stróż – A Dymna
Doktor – J Romanowski
Orcio – M Frajczyk / M Ojrzyńska
Mefisto – - Z Kaleta
Leonard – M Majnicz
Przechrzta – M Czarnik
Hrabia – R Gancarczyk
Biskup – R Łukowski
Jakub – B Bielenia.
(nieustalone)
Rzecz w tym, aby – także w Biesach i Księdzu Marku – zza okna było słychać hejnał mariacki. To metafora a nie polecenie dla akustyka i odpowiedź, co to ma być to „po krakowsku”. Zgodnie z tradycją tego miejsca (teatru) i poszanowaniem inteligenckości / „szlachectwa” , elitarności (tak, tak) tego środowiska… W ramach większej całości, sumowania się naszej wiedzy o przeszłości i kulturze a nie przeciw.
W kameralnej sali Modrzejewskiej aranżowanej na wzór Cafe Muller u Piny Bausch, więc miejsca gdzie dekadencja (zmierzch starego świata) krzyżuje się z głodem miłości, szaleństwem niespełnienia i poezją stającą w poprzek życia, bo przecież: przez ciebie płynie strumień piękności, ale ty sam pięknością nie jesteś…; nie radzeniem sobie w życiu, ale opowiadaniem się po stronie aksjologii, która jednak vicisti… Że Bóg jest!
Może, by zapytać, czy to dobrze i dla kogo? Co jest w życiu tak naprawdę ważne: miłość, wiara, społeczność, indywidualizm, przemiana?
Wszystko już było, ale własność intelektualna obowiązuje: jeśli chcę użyć czegoś, czego nie wymyśliłem to muszę podpisać to jego nazwiskiem – i wypełnić nową treścią, wtedy sztuka się rozwija przez dodawanie (sumowanie) i ciągłość a nie kradzieże.
Nikt nie wie jak będzie wyglądało nasze życie już za chwilę, ale literaturę i teatr mamy po to, by się uczyć na błędach i przeglądać jak w lustrze czynom i rozmowom protoplastów; nie jesteśmy wobec tych problemów pierwsi – i jedyni.
Spór o to kto ma rację w urządzaniu systemu może się odbywać tekstem Krasińskiego w kawiarni, niekoniecznie w okopach. Czy to nie znacząco-łagodzące nasze dzisiejsze spory „nie biorące jeńców”? Czy to nie krakowskie, w znaczeniu inteligenckie? A Orcio przecież nie widzi, więc wpada na krzesła i można się starać mu pomóc konkretnie – nie poetycką frazą ale usuwając przeszkody spod nóg.
Dobry teatr posługuje się konkretem, sytuacją realistyczną, która poprzez kontekst nabiera cech metafory. Cafe Muller to świat, sala Modrzejewskiej to Kraków – a Wy musicie ich grze być przytomni.
uzupełniając to reżyserami sztuki teatru (bo tych parudziesięciu tysięcy tytułów oczywiście w życiu nie przypomnę), których oglądałem, trzeba by wymienić: Dejmka, Grotowskiego, Hanuszkiewicza, Axera, Warmińskiego, Wajdę, Kieślowskiego, Kreczmarów, Rene, Swinarskiego, Hubnera, Kantora, Grzegorzewskiego, Prusa, Kordzińskiego, Majora, Drzewieckiego, Tomaszewskiego, Englertów, Krasowskich, Jarockiego, Nyczka, Łomnickiego, Holoubka, Zapasiewicza, Bardiniego, Brauna, Husakowskiego, Zamkow, Cywińską, Meissnerową, Kościelniaka, Ratyńskiego, Raczaka, Wiśniewskiego, Jasińskiego, Lupę, Zaleskiego... oraz
OdpowiedzUsuńBausch, Brook, Nekrosius, Stein, Tuminas, Castorf, Gotschew, Ostermaier, Hall, Zadek, Vaitkus, Pollesch, Gruber, Lavelli, Lassalle, Schechner, Beck i Malina, Schuman, Dodin, Lubimow, Wasiliew, Towstonogow, Jefreimow, Wiktiuk, Kim, Wyrypajew, Zsambeki, Hermanis, Purcarete, Schilling, Mundruczo, Korsunovas, Louwers, Chaikin, Gregory, Barba, Apke, Felsenstein, Schlingensief, Jammett, Ronconi, Strehler, Barrault, Chereau, Eck, Bergman, Mnouchkine, LeCompte, van Hove, Perceval, Platel, Naharin, Bejart, Bel, Lepage. I starczy